Modada Cultural appropriation

Rihanna ve Çin

Ünlü şarkıcı Rihanna, Harper’s Bazaar China dergisinin Temmuz saysının kapağını süsledi. Fotoğrafların hepsi
etnik tarzda çekilmiş. Rihanna, Çinli kıyafetler içinde, elinde ufak yuvarlak bir yelpaze, saçı Uzak Doğu usulü toplanmış ve süslenmiş, yanında tüylü Çin ırkı köpek Shih Tzu…

Cultural appropriation nedir

Fotoğrafların güzelliğini siz de taktir edersiniz. Belki benim gibi fotoğraflar fevkalade dersiniz, Çin kültürüne duyduğu hayranlığı bu şekilde ifade etmiş, ne hoş bir jest. Ama Rihanna, kendi Instagram hesabında bu fotoğrafları paylaşınca ortalık karıştı. Kimi benim gibi düşünmüş kimi ise şarkıcıyı cultural appropriation ile suçlamış.

rihanna cultural appropriation

Bilmediğim bu tabire fazla dikkat etmedim. Ta ki birkaç gün sonra Louis Vuitton haberini okuyana kadar, onu da anlatayım.

Louis Vuitton ve Tenango de Doria zanaatkarları

Dünyaca ünlü Fransız moda evi Louis Vuitton’un, yeni mobilya koleksiyonunda Meksika’nın Hidalgo eyaletininde yaşayan küçük Tenango de Doria topluluğunun zanaatkarları tarafından üretilen nakışların öğelerini kullandığı iddia ediliyor. Meksika Kültür Bakanlığı, bununla ilgili Louis Vouitton’a bir mektup yazmış.

Şaşkınlık içinde “Dolls by Raw Edges” koleksiyonunuzda sergilediğiniz sandalyede Hidalgo eyaletimizin Tenango de Doria topluluğunun zanaatkarları tarafından üretilip onların fikri mülkiyeti olan nakışları kullandığınızı farkettik…

Mektubunun devamın Meksika Kültür Bakanı, Louis Vuitton ekibini Tenango de Doria zanaatkarları ile görüşmeye ve butün ayrıntıları medeni bir şekilde konuşmaya davet etti. Ne yapmışlar bilmiyorum ama az önce Louis Vuitton’un web sitesine baktığımda tartışma sebebi olan sandalyeyi göremedim…

Meraktan ünlü tasarımcının eserini Meksikalı zanaatkarların el işi ile karşılaştırdım ve Meksikalılara hak verdim. Siz de görün istedim. Söz konusu 18 bin dolarlık sandalye…

Louis Vuitton cultural appropriation




…ve Tenango de Doria nakışının örnekleri:

tenango de doria nakışları
Meksika geleneksel el işi

Bu da elleri ile nakışla işlediği kumaşa sarılan Tenango de Dorialı zanaatkar teyze.

meksika kültür yağmacılığı

Louis Vuitton davasını incelerken Meksika ile ilgili başka cultural appropriation vakalarını da buldum.

Cultural appropriation nedir?

Böylece hiç daha önce duymadığım bu terimi son bir hafta içinde bu kadar kez duyunca ne olduğunu araştırmaya karar verdim. Basit bir şekilde anlatmak gerekirse: Cultural appropriation, baskın bir ırk tarafından azınlığın kültür öğelerini benimseyip kullanmasıdır. Cultural appropriation olumsuz bir ifade taşımaktadır çünkü kültürel öğeleri kullanılan azınlık bunu saygısızlık, alay ve kültür hırsızlığı olarak değerlendiriyor. Türkçedeki en doğru karşılığı kültür yağmacılığıdır.

Örneğin ABD’deki siyahi vatandaşlar beyazların rap söylemesini, saçlarını örmesini ve siyahiler gibi giyinmesini istemiyor. Onları geçmişte kullanan beyaz ırk ile kültürlerini paylaşmak istemiyorlar. Bence Amerika’da bu, ırkçılıktan kaynaklanan bir çeşit intikam.

amerikada kültür yağmacılığı

Nasıl beyazlar bir zamanlar siyahilerin kendileri gibi olmasını istemiyorsa simdi haklar eşitlenince siyahiler de aynı şekilde davranıyor. Sanırım Amerika’da bu olay diğer ülkelere göre çok fazla gelişmiş. Kimse kimseyi çekemiyor, birbirlerini sürekli kültür yağmacılığı ile suçluyorlar: kızılderililer beyazları, asyalılar siyahileri, siyahiler beyazları, beyaz cowboylar siyahileri vs.

amerikada cultural appropriation

Modada kültür yağmacılığı

Cultural appropriation savaşında en büyük çatışma bölgesi modadır çünkü moda bütün diğer kültür alanlarından daha çok kültür yağmacılığına sebep oluyor. Eskiden kendi milli kostümün öğelerini podyumda görmek herkese gurur verirdi. 1976 yılında Ives Saint Laurent’ın meşhur Rus koleksiyonu’nda büyük kürk şapkaları ve Pavlovskiy Pasad şarllarını görmek Rusları çok gururlandırmıştı.

Ives Saint Laurent Rus koleksiyonu 1976

Ama o zamanlar artık geride kaldı. Kimse kimsenin bedavaya ilham kaynağı olmak istemiyor, tıpkı az önce bahsettiğim bu Meksikalı topluluk gibi. Tasarımcılar ise son zamanlarda yeni ilham kaynakları arayışlarında küçük etnik gruplara başvuruyorlar. Moda için en iyi cultural appropriation örnekleri Meksika’dan çıktığı için Meksika ile devam edeceğim.

Isabel Marant ve
Santa Maria Tlahuitoltepec

Fransız tasarımcı Isabel Marant da ilham arayışlarında Louis Vuitton gibi Meksika’ya yönelip cultural appropriation ile suçlandı. 2015 Bahar-Yaz koleksiyonunda Meksika’daki Santa Maria Tlahuitoltepec topluluğunun zanaatkarlarının 600 yıldır diktiği bluzların tıpatıp aynısını şak diye tasarladı. Öfkeli zanaatkarlar ünlü tasarımcıya nesilden nesile geçen bu özel ve çok değerli el işini tanıtmak ve herkese yakışacak şekilde tecrübe alışverişi yapmak için onu atölyelerine davet etti. Bu olay Isabel Marant’ın koleksiyonunda büyük bir leke bıraktı. Bluzları kendiniz kıyaslayabilirsiniz.

Kültür yağmacılığı nedir

Michael Kors ve geleneksel Meksika kazağı

Amerikalı tasarımcı Michael Kors’un 2019 Bahar koleksiyonunda sergilediği bir kazak, Meksika’nın pazarlarında satılan geleneksel kazaklara komik derecede benziyordu. Kızgın Meksikalı sosyal ağ kullanıcıları buna çok tepki gösterdi. Kendi kazaklarıyla fotoğraf çekip paylaşım yaptı, kazakların fiyatlarını kıyasladılar. Meksika’da 5-10 dolara satılan bu kazakları Michael Kors mağazalarında 500 dolardı. İşte sihirli etiket insanlara neler aldırıyor! Soldaki fotoğraf Michael Kors defilesinden, sağdaki fotoğraf Meksikalı fotoğrafçı ve mimar Santiago Perez Grovas yerel pazarından aldığı kazağı gösteriyor.

Cultural appropriation nedir

Carolina Herrera ve Tenango de Doria… ve Tehuantepec… ve Sarapes de Saltillo…

Yukarıda anlattığım olaylar ne yazık ki kimseye ibret olmamış. Ünlü İspanyol tasarımcı Carolina Herrera da tıpkı meslektaşları gibi moda meksikanizminin kurbanı oldu. 2019-2020 Resort koleksyonunda Meksika halkına ait üç çeşit el işini birden kullanmış. Louis Vuitton gibi Carolina Herrera da Tenango de Doria nakışlarına karşı koyamamış.

modada kültür yağmacılığı
Carolina Herrera Resort 2020 via carolinaherrera.com

Yeni koleksiyonunda birkaç elbisede bunu açıkça görebiliyoruz. Ve yine kızgın Meksika Kültür Bakanı eline kalem aldı:

modada cultural appropriation

Bu nakışlar Tenango de Doria topluluğundan geliyor. Bu nakışlar, topluluğun tarihininden ibarettir. Nakışlardaki her desen topluluk, topluluktaki bir aile ya da ayrı bir kişi için özel anlam taşımaktadır. Bazı tasarımcılar, bu insanların kutsal törenlerinde kullandıkları kıyafet öğelerini moda defilelerinde kullanıyor. Biz bunu çok aşağılayıcı buluyoruz…

Tasarımcı meslektaşlarının aksine Carolina Herrera, tek bir zanaat çeşidi ile yetinmedi. Yeni koleksiyonunda efsanevi Meksikalı stil ikonu Frida Kahlo’nun çok sevdiği ve giyim tarzını benimsediği Tehuantepec yöresinin meşhur çiçek nakışlarını da kullandı. İşte Carolina Herrera modelleri ve Tehuantepec kadınları. Nakışlardaki keskin benzerliği kendiniz görebilirsiniz.

kültür yağmacılığı ne demek
Carolina Herrera Resort 2020 via carolinaherrera.com
meksika el işi çeşitleri

Carolina Herrera’nın benimsediği üçüncü el sanatı, Meksika’nın Saltillo bölgesinde renkli şeritler şeklinde dokunan bir kumaş. Genellikle Sarape adlı erkek ponçoları için kullanılır. Örneğini aşağıdaki görselde görebilirsiniz.

cultural appropriation ne demek

Bu da Carolina Herrera’nın yeni koleksiyonundan bir elbise.

ünlü tasarımcıların cultural appropriation

Bütün suçlamalara karşı ünlü tasarımcı “Meksika’ya yıllarca duyduğum hayranlıka hazırladığım bu koleksiyon onun tarihi mirasına saygı duruşumdur” diyerek kendini savundu.

Siz ne dersiniz? Sizce bu benimsemeler bir hırsızlık çeşidi mi hayranlık ifadesi mi? Alay mı saygı duruşu mu? Ben karışık duygular içindeyim. Bu yazıyı hazırlarken tek bir şey anladım. Meksika’nın el işi sanatlarına hayran kaldım. Hepsini tek tek araştırıp sizlerle paylaşmak dileği ile…

Spread the love